Konferencja na Świętej Górze: Wysiedleniom mówimy: NIE!

Obchody 80. rocznicy wysiedleń mieszkańców ziemi gostyńskiej do Generalnego Gubernatorstwa zwieńczyła konferencja popularnonaukowa pod hasłem "Nigdy więcej wysiedleń!", która we wtorek 10 grudnia 2019 roku odbyła się na Świętej Górze. Dzień wcześniej w Muzeum otwarto wystawę „Wypędzeni 1939…”, a w Bazylice Świętogórskiej odprawiona została msza święta, po której złożono bukiety kwiatów przy tablicy poświęconej tym, których Niemcy zmusili do opuszczenia swych domów.
„Wydarzenia, które miały miejsce 80 lat temu w Wielkopolsce, tragicznie zapisały się w życiorysach wielu rodzin – także wielu gostyńskich rodzin. Ponieważ we współczesnym świecie też zdarzają się sytuacje, w których zwykli ludzie wbrew własnej woli muszą opuszczać rodzinne domy, to temat naszej konferencji jawi się jako wciąż aktualny” – mówił burmistrz Jerzy Kulak, zwracając się do uczestników zaraz po powitaniu, którego w imieniu gospodarzy dokonał ks. Marek Dudek COr., superior Kongeregacji Oratorium, która była gospodarzem konferencji. – „Chcemy stąd, wczoraj z Gostynia, a dzisiaj ze Świętej Góry, głośno wołać: »Nigdy więcej wysiedleń!” - dodał burmistrz.
W multimedialnej auli świętogórskiego Domu Pielgrzyma zgromadziło się ponad 150 słuchaczy, w tym spora grupa młodzieży. Zebrani wysłuchali 12 prelekcji, mieli również możliwość obejrzenia premierowego pokazu filmu dokumentalnego „Wypędzeni”, autorstwa Agnieszki i Dariusza Wujków, według scenariusza Elżbiety Skorupskiej. Autorzy opowiadają w nim o wydarzeniach sprzed 80 lat, wykorzystując wspomnienia osób, które były wysiedlane z Gostynia i okolic.
Najwięcej emocji wywołały jednak wspomnienia prezentowane na żywo. Pięcioro prelegentów, nie ukrywając wzruszenia, wracało w swych wystąpieniach do tych tragicznych fragmentów swego życiorysu, bądź losów swych najbliższych, które związane były z wysiedleniem. Mówili o tym: Dorota Lisewska z Gostynia, wysiedlana w 1939 roku spod Wrześni; Maria Maćkowiak z Grabonoga, wysiedlana w 1940 roku z rodzinnej miejscowości; Sigfrid Rebehn z niemieckiej wioski Brügge, którego rodzina była wysiedlana trzykrotnie (1915, 1941 i 1945); Emil Berger z Unterbreizbach w niemieckiej Turyngii, urodzony w 1942 roku w Gostyniu, który opuścił wraz z rodziną dom w Sikorzynie w 1945 roku, a także Irakijka In Am Sayad Mahmood, którą w 1996 roku wyrzucono z jej domu w Bagdadzie.
Zainteresowanie słuchaczy budziły również wystąpienia pozostałych referentów. Wojenne losy księży filipinów z podgostyńskiej kongregacji, z przywołaniem nieznanych dotychczas źródeł, przedstawił ks. dr Henryk Brzozowski COr. Stan dotychczasowej wiedzy na temat wysiedleń gostynian w okresie II wojny światowej, w oparciu o udokumentowane źródła, zaprezentował Robert Czub, dyrektor gostyńskiego muzeum. O swych zabiegach na rzecz uznania świętogórskiego klasztoru za obóz przejściowy dla mieszkańców powiatu gostyńskiego opowiedział dr Zbigniew Kulak, który zaangażował się w te starania w okresie pełnienia mandatu senatorskiego (1993-2005), realizując w ten sposób liczne prośby zgłaszających się do niego mieszkańców. Swymi refleksjami z niezliczonych spotkań z wysiedlanymi w okresie wojny, a zwłaszcza w pierwszych jej miesiącach, Wielkopolanami podzielił się dr Jacek Kubiak, który koordynował projekt pt. „Deportacje obywateli polskich z ziem wcielonych do III Rzeszy”, realizowany z inicjatywy Związku Miast Polskich. O niezwykle skomplikowanych, często bardzo tragicznych losach rodzin ofiar terroru nazistowskiego mówiła Małgorzata Przybyła pracująca w Arolsen Archives, Międzynarodowym Centrum Prześladowań Nazistowskich w niemieckim Bad Arolsen – instytucji, która obecnie z wielkim trudem poszukuje na całym świecie potomków ofiar, aby zwrócić rodzinom przedmioty osobiste zdeponowane w archiwum, a przekazane z obozów. Problemom polskich przesiedleńców, którzy po II wojnie znaleźli się na Dolnym Śląsku, a także Niemcom, którzy w tym samym okresie ze Wschodu trafili do Saksonii, poświęcone było wystąpienie dr. Wolfganga Nichta z Niemiecko-Polskiego Towarzystwa Saksonii. Ostatnią prelegentką była dr hab. Maria Zielińska, profesor z Instytutu Socjologii na Uniwersytecie Zielonogórskim, która mówiła o przeprowadzonych badaniach naukowych dotyczących następstw wypędzeń, deportacji i przymusowych migracji.
Zarówno przeżycia osobiste, jak i zaprezentowane relacje, refleksje, czy wyniki badań, mogą stanowić cenny materiał do dalszej pracy - zarówno regionalistów, jak i naukowców. Temat przymusowych wysiedleń jest nie tylko ważnym rozdziałem historii regionu, wymagającym nieustannych poszukiwań nowych źródeł, mogących uzupełnić wiedzę w tym zakresie, ale – jak pokazała świętogórska konferencja – wciąż budzi ogromne emocje, gdyż tego typu tragiczne wydarzenia mają miejsce również we współczesnym świecie.

Organizatorami obchodów 80. rocznicy wysiedleń byli Gmina Gostyń i Muzeum w Gostyniu. Patronat nad wszystkimi przedsięwzięciami objął Związek Miast Polskich. Partnerami świętogórskiej konferencji – obok Związku Miast Polskich – byli również: Stowarzyszenie Miłośników Muzyki Świętogórskiej im. Józefa Zeidlera, Arolsen Archives – Międzynarodowe Centrum Prześladowań Nazistowskich, a także Niemiecko-Polskie Towarzystwo Saksonii.
Serdeczne podziękowania należą się wszystkim osobom i instytucjom, bez których pomocy, często bezinteresownej,  niemożliwe byłoby nadanie tak doniosłej rangi tej jakże ważnej dla mieszkańców Gostynia i ziemi gostyńskiej rocznicy.

Fot. archiwum Urzędu Miejskiego w Gostyniu